INTERVIEW

Overeind blijven in de bijstand

‘Alsof je in een parallelle werkelijkheid zit’

Julia (36) zit tien jaar in de bijstand. Ze werkt parttime en deelt haar ervaringen onder de naam De Bijstandsblogger. Vanwege een medische beperking kan zij maximaal zestien uur per week werken. “Je bent zo aan het overleven dat je al je ambities niet kan waarmaken, omdat je constant bezig bent met je basis op orde krijgen. Het lijkt een moeras waar je gewoon niet uitkomt.”

Na de havo in Amsterdam heeft Julia de kunstacademie afgerond als beeldend kunstenaar. Sinds ze afstudeerde heeft ze verschillende parttimebanen gehad: onder andere als suppoost in een museum, als notulist en in een stadsarchief. Ze heeft een poging gedaan in de horeca te werken, maar daar moest zij mee stoppen vanwege medische beperkingen. In haar huidige werk als onderzoeksmedewerker krijgt zij de ruimte haar eigen tijd in te delen. Judith Elshout en Sandra Bos, als senior onderzoeker en projectleider namens de Hogeschool van Amsterdam verbonden aan het Amsterdams Experiment met de Bijstand, spreken Julia over overeind blijven in de bijstand, het belang van werk en waar ze tegenaan loopt in het beleid. Je vertelde net dat je te horen hebt gekregen van de afdeling Werk, Participatie en Inkomen van de gemeente dat je de cursus Ondernemen voor kunstenaars voor bijstandsgerechtigden niet mag volgen? “Ja, ik ben zo boos. Die cursus is mij op het lijf geschreven. Ik ben kunstenaar en zou daar graag mijn geld mee verdienen, maar ik mag dus niet meedoen omdat ik gedeeltelijk arbeidsongeschikt ben. Dus ik bellen met mijn klantmanager en de vrouw die die cursus geeft, om na te gaan of ik mij niet tóch kan inschrijven. Maar ik kom er niet doorheen. ‘Zo zijn de regels’, herhalen ze dan. Dat maakt me zo boos. Ik zeg: ‘Sorry, dit is uitsluiting!’” Weet je waarom je niet mag meedoen als je een arbeidsbeperking hebt? “Het idee is dat je onderneming dan niet ‘levensvatbaar’ is. Dat is voor mij dus heel heftig om te horen, want kunst is mijn leven. De cursus is gekoppeld aan mij als kunstenaar, in plaats van aan mij als bijstandsgerechtigde. De bijstandsidentiteit, of een bijstandsgerechtigde zijn, geeft mij het gevoel dat er iets mis is met mij. Als ik die cursus mag doen, voelt het alsof ik wat goed doe met mijn kunst, en daarom zo’n cursus mag volgen. Het is een erkenning van mijn identiteit als kunstenaar.” Waarom is jouw huidige werk als onderzoeksmedewerker belangrijk voor jou? “Ik word gehoord en ik maak onderdeel uit van een klein team. We hebben het gevoel dat we samen iets kunnen bereiken. Dit is de eerste baan waar ik echt wat meer met mijn intelligentie kan doen. Tegelijkertijd merk ik ook dat ik gewaardeerd word door mijn collega's, dat mijn bijdrage gezien wordt. Ik zeg het denigrerend, maar het voelt toch alsof ik wat kan. Dat gevoel was ik een beetje kwijtgeraakt na mijn vorige baantjes waar ik of moest stoppen, omdat het een tijdelijk contract betrof of omdat ik een tijd ziek was en niet kon werken.” Dat klinkt positief, dat je kunt werken, gezien je arbeidsbeperking, en aanvullend bijstand ontvangt. Ervaar je dat ook zo?

'Je bestaanszekerheid kan door problemen met de inkomstenverrekening in het geding komen'

“Ik ben blij dat de ondersteuning er is en dat ik dit werk nog een jaar mag doen, maar mijn inkomen wisselt. Daardoor heb ik elke maand weer zorgen over hoeveel ik die maand na de inkomstenverrekening overhoud en of ik kan rondkomen. Wisselende inkomsten zijn echt een battlefield. Je bestaanszekerheid kan door problemen met de inkomstenverrekening in het geding komen. Het is altijd weer spannend als je inkomsten verrekend worden.” “Op de eerste van de maand moet je je verdiende inkomsten doorgeven van de maand ervoor. Dus je loopt altijd een maand achter. Daar beginnen de problemen. Er zijn allerlei factoren waardoor het inkomen wisselend is. Soms wordt het te verrekenen bedrag te hoog ingeschat en soms te laag.” Je weet niet wat je binnenkrijgt aan loon, dus je weet niet hoeveel je aanvullend gaat krijgen? “Ongeveer wel, maar niet precies. Een keer per drie maanden wordt het ‘rechtgetrokken’. Maar eigenlijk weet je nooit wanneer ze het precies gaan rechttrekken. Dus daar kan je geen rekening mee houden. Het is voorgevallen dat ik een maand maar 50 euro ontving van de bijstand. Toen ben ik dus flink gekort. Dus ik zeg: ‘jongens, ik kan van 50 euro mijn huur niet betalen’. En dan krijg ik het antwoord dat de rest in een voorafgaande periode is uitbetaald. Daar moet je het dan mee doen.” “Ik heb verschillende keren meegemaakt dat als ik een vraag heb over mijn specificatie van het ingehouden bedrag, een medewerker de bedragen gaat voorlezen die op de specificatie staan. ‘Ja, sorry’, zeg ik dan, ‘ik kan lezen’. Doorgaans word ik dan met mijn vraag doorverwezen naar een inkomensconsulent. Maar ook voor hen blijken vragen over de inkomstenverrekening heel ingewikkeld.”

“Ze moeten dat schatten van inkomen en achteraf verrekenen helemaal niet doen. Dat is gewoon het begin van alle ellende.” Wat vind je ervan dat mensen in je omgeving zeggen dat dat gewoon een kwestie van plannen is. Bijhouden hoeveel uur je werkt en een buffer aanleggen? “Ga het maar doen! Ga het écht doen en ga dan niet maar een maandje, zoals een wethouder in Tilburg die een maand van een bijstandsuitkering ging leven. Ik heb hier al tien jaar mee te maken. Vooruitplannen is niet te doen als je inkomsten worden geschat en achteraf op een onnavolgbaar moment worden verrekend. Ik kan niet sparen, ik heb geen buffer. Mijn broer en zus krijgen weleens een extraatje van mijn ouders, om iets leuks van te doen. Als ik iets krijg, dan kan ik in de problemen komen. Ik word voor mijn gevoel dubbel gestraft. Ik kan én amper rondkomen, én als ik een cadeautje krijg, kan ik gekort worden.”

Denk je dat de inkomstenverrekening een averechts effect kan hebben op de arbeidsparticipatie? En denk jij zelf weleens: ik stop dan maar met mijn betaalde werk ?

“Nee, ik ga gewoon door natuurlijk. Ik heb de workaholicgenen van mijn ouders geërfd. Je moet wel behoorlijk veel doorzettingsvermogen hebben, om ondanks de inkomstenverrekening te blijven werken. Ik kan me wel goed voorstellen dat een bijstandsgerechtigde op een gegeven moment denkt: waarom zou ik nog parttime werken, want ik verdien er toch niet heel veel aan. Ik kan ook vrijwilligerswerk doen."

'Waarom moet ik eigenlijk uitleggen dat ik parttime wil werken? En uitleggen waarom werk belangrijk voor mij is?'

“Waarom moet ik eigenlijk uitleggen dat ik parttime wil werken? En uitleggen waarom werk belangrijk voor mij is? Het heeft heel erg te maken met van waarde zijn. Omdat je fysiek minder belastbaar bent dan een ‘normaal persoon’ wordt het moeilijk allemaal. Als ik alleen vrijwilligerswerk zou doen, dan hoor ik er voor mijn gevoel niet helemaal bij.” Sinds maart dit jaar mogen bijstandsgerechtigden in Amsterdam een deel van hun verdiende inkomen houden, de zogenoemde bijverdienpremie. Wat vind je van deze maatregel? “De premie is goed voor mijn zelfvertrouwen, mijn ego en gevoel van waardering. Ik heb er echt goede dingen mee gedaan, zoals de hosting van mijn website betaald. Je krijgt de premie twee keer per jaar uitbetaald. Het deel dat je mag houden van je inkomsten uit werk wordt dus voor je opgespaard. Dat is fijn. Je weet alleen nooit hoe hoog het is. Dat is het nadeel.” “Kijk, als je parttime werkt, moet je er wel wat aan verdienen. Je moet wel het gevoel hebben dat het zin heeft. Als je niet het gevoel hebt dat het zin heeft, en dat je niet meer serieus genomen wordt, dan houdt het op.” Zou een vast bedrag als stimulering, als een soort basisinkomen, je helpen? “Voor mij zou een basisinkomen basisrust betekenen. Ik ben ervan overtuigd dat als je basisrust ervaart, dat mensen dan ook veel meer in beweging kunnen komen, omdat ze die stress niet meer hebben. Of je nu gedeeltelijk arbeidsongeschikt bent, zoals ik, of omdat je voor de kinderen wilt zorgen of geen baan kunt vinden: je hebt recht op een basisbedrag. Als je dan een maandje meer verdient, dan mag je het houden. Je hoeft het niet te melden, er is geen controle. Dus ook niet het gevoel dat je iets verkeerds doet.” Je moet nu wel steeds aantonen dat je niks verkeerds doet? “Je bent eigenlijk geen volledig mens. Je moet constant aantonen dat je dat wel bent. Dat is gewoon niet te doen. Andere mensen zijn na een dag werken klaar. Maar jij bent nooit klaar. Je kan elke dag weer zo’n rotbrief krijgen. Op zondag ben ik opgelucht dat de post niet komt. Ik leef constant met een gevoel van dreiging. Ik kom niet verder. Het is een moeras waar je niet uitkomt. Alsof je in een parallelle werkelijkheid zit.” “Tegen beleidsmaker en uitvoerders van het beleid zou ik dan ook willen zeggen: behandel een bijstandsgerechtigde als je gelijke en niet alsof jij de baas bent over die persoon, dat jij beter weet wat goed is voor die persoon dan die persoon zelf. Dus ernaast staan en helpen als ze een vraag heeft. Het is niet prettig om afhankelijk te zijn van een ander voor je inkomen. Het zou fijn zijn als klantmanagers en beleidsmakers zicht daarvan bewust zijn.”

Bewogen Stad #5 De staat van de verzorgingsstad

Alle edities van Bewogen Stad zijn te vinden via hva.nl/bewogenstad Beluister alle podcasts via Bewogen Podcast Meld je aan als abonnee en ontvang een link naar nieuwe edities per e-mail Colofon