Jones werkt al 24 jaar als sociaal werker en jongerenwerker. Hij begon in de Haagse Schilderswijk en werkt nu al jaren in Bezuidenhout-West: een wijk in Den Haag met de nodige problematiek. Hij werkt vanuit het jongerencentrum en bij gezinnen thuis en heeft alles al gezien. Een jongere die hij jarenlang begeleidde, werd om de hoek van het jongerencentrum bij een ruzie doodgestoken door zijn beste vriend. Een ander kwam het jongerencentrum binnenrennen nadat hij bij het roven van een tasje van een oudere dame veroorzaakte dat zij met haar hoofd op de stoeprand viel en ter plekke overleed. Er was zelfs een groepje jongeren waarvan hij ontdekte dat ze een goed opgezet en semiprofessioneel netwerk vormden van jongens die zichzelf aan oudere getrouwde mannen in de wijk prostitueerden. Hij kijkt nergens meer van op en blijft zich ondanks alles met hart en ziel inzetten voor de jongeren die hij wel weet te bereiken. Maar hij trekt soms ook een harde grens: “Als je rottigheid uit blijft halen, dan ben je gewoon een crimineel en hoef je niet bij mij te komen. Je kunt niet iedereen helpen.” Deze kleine greep uit zijn ervaringen toont eens te meer aan hoe dicht jongerenwerkers als Jones komen bij jeugdcriminaliteit die plaatsvindt op straat, hoe veel zij zien en weet hebben van wat er gebeurt in de wijk. En hoe hard de control-professionals, zoals wijkagenten, het nodig hebben dat ook de care-professionals betrokken zijn bij de aanpak van jeugdcriminaliteit. Beleidsmakers in grote steden, die zich doorlopend beraden op de aanpak van jeugdcriminaliteit, zien dan ook graag dat wijkagenten en jongerenwerkers nauw met elkaar optrekken. Jongerenwerkers zijn ‘de ogen en oren in de wijk’, ze staan het dichtst bij de jongeren en zouden een brug moeten slaan naar andere wijkprofessionals, waaronder de wijkagent. Maar jongerenwerkers hebben ook hun eigen rol. Zij zijn er voor de ondersteuning van de ontwikkeling van jongeren en het begeleiden bij problemen, en proberen nauwe banden en vertrouwen op te bouwen met jongeren voor wie dat allesbehalve vanzelfsprekend is. Het bewaken van hun eigen rol enerzijds en samenwerken met andere frontwerkers anderzijds levert spanning op, maar ook veel potentiële synergie.

Als je gepakt wordt, moet je branden

Als jongerenwerker gaat Jones regelmatig mee naar rechtszaken van jongeren die hij begeleidt. Als sociaal werker werkt hij daarnaast met gezinnen, waaronder de zogenaamde ‘politiegezinnen’ waar bijvoorbeeld huiselijk geweld speelt en andere gezinnen die veelal financiële problemen kennen. In beide rollen werkt hij samen met reclassering, wijkagenten en andere partijen die een rol spelen in de wijk. Gevraagd naar de manier waarop ‘zijn’ jongeren aankijken tegen de rechtstaat, zet hij een duidelijk beeld neer. Ze hebben er geen enkele voorstelling van: “Het boeit ze niets. Ze zijn grenzen aan het opzoeken. Zoveel mogelijk en altijd. En het boeit ze allemaal niet, de rechtspraak, dat interesseert ze geen ene fluit.” Pas als ze ermee te maken krijgen, over grenzen heen zijn gegaan, gaan ze nadenken, is zijn ervaring. Dan komen ze naar hem toe: “Wat heb ik gedaan, wat gaat er nu gebeuren, Carlito, Carlito, help me, wat moet ik nu doen.” De rechtbank, als ze daar mee in aanraking komen, dan zien ze het als einde verhaal: “Als je een rechtszaak aan je broek hebt, je moet voor de rechter staan, dat is het eindstation, dan weet je gewoon dat er iets gaat gebeuren met je. Wat er gaat gebeuren, dat weet je niet. Maar dan is het gewoon klaar voor je. Zo zien ze dat.” Dat roept depressiviteit op, agressiviteit, niet weten wat je moet doen als je gedetineerd gaat worden, twijfel en wanhoop. Dat geldt voor jongeren in elke leeftijd, al relativeren de wat oudere jongens en meiden het meer. “Ik heb ze meegemaakt vanaf een jaar of 14 tot een jaar of 21. Ik heb bij rechtszaken gezeten en die grotere jongeren die relativeren het met ‘ik heb het gedaan, dus ik ga moeten branden’. Zo noemen ze het, branden. ‘Ja Carlito, ik heb het gedaan, ik ben gepakt, nu ga ik branden. Twee maanden. Kom je me opzoeken?’ Ja, ik kom je opzoeken.” De kleineren, die zijn helemaal onder de indruk. Ze moeten naar bureau Halt en weten niet wat hen overkomt. Het is niet alleen voor henzelf heel indrukwekkend, mama en papa schamen zich dood. Dus los van het feit dat ze moeten voorkomen, hebben ze thuis ook nog eens flinke problemen. “Bij de autochtone jongens en meiden is de reactie van ouders vaak: ‘Je hebt het zelf gedaan, nu ben je de pineut.’ Bij allochtone jongeren speelt veel meer schaamte en schuldgevoel in of naar de familie.”

Het onvermijdelijke argwaan en wantrouwen

De politie dat is in de woorden van de jongeren de vijand. Altijd. Al voordat ze er iets mee te maken krijgen. En nadat ze er mee in aanraking komen helemaal. Er zijn volgens hen geen goede wijkagenten. Ze geven je boetes, komen aan je hoofd zeuren. De agent is ‘tegen hen’. Pas als agenten iets kunnen betekenen voor ze, bijvoorbeeld omdat ze zelf slachtoffer zijn van diefstal, dan zien jongeren de wijkagent als een helper. Maar dat zijn meestal jongeren die volgens Jones “gewoon thuis hun huiswerk zitten te maken, die hun eigen clubjes hebben van sport en vrije tijd, waar thuis weinig problemen zijn”, jongeren waar hij niet mee werkt. “Ik heb te maken met de jongeren die het niet breed hebben, die op straat hangen, die lopen te blowen, ballonnetjes lopen te doen. Die snappen heus wel waarom de regels er zijn. Ze zijn niet gek, ze zijn niet dom, maar ze doen dom. Het is ook groepsdruk. Als ze in een groep zijn en er komt een agent aan, dan begint het bij eentje, die zegt ‘wat komt die doen’. De groepsdruk maakt het moeilijker voor de agent om met hen te kunnen praten.” Terwijl wijkagenten ook het beste voor de jongeren willen. Jones heeft het idee dat ze als jongerenwerkers en wijkagenten dezelfde doelen nastreven, ondanks dat ze een andere agenda hebben. “Ik ga voor welzijn van de jongeren, zij voor de strafbare zaken.” Toch is het ook zo dat de wijkagenten het welzijn van de jongeren belangrijk vinden. “Een wijkagent komt naar mij toe, vertelt bijvoorbeeld over een jongere die veel overlast geeft met ballonnetjes, en dat ze hem moeten oppakken als hij zo doorgaat. Dan ga ik naar die jongere toe en zeg dat het afgelopen moet zijn, dat hij een paar dagen de bak in gaat als hij blijft kloten."